بسم الله الرحمن الرحیم
نمونه تمرین حل شده از خانم فاطمه سادات هاشمی
ب. تصویرسازی از واژگان
ویل : عاق والدین
همزة لمزه : فرد حسود ( این رو لطفا تغییر بدید به مثالی که شخصی از سر دارندگی می خواد دیگران رو ضایع کنه؛ نه از سر نداشتن.)
جمع : پیوستن رود ها به دریا – چیدن کتاب روی هم –ریختن مواد لازم غذا در یک ظرف
مال : زمین زراعتی – کتابخانه
عدد : آمار گیری جمعیت - نوشتن لیست زائران – نوشتن حساب و کتاب اعمال در دفتر
حسب : رسیدگی به نیازمندان - رسیدگی به اعمال
خلد : بهشت – اعمال نیک
نبذ : دور انداختن لوازم مستعمل
حطمه : خرد کردن شخصت یک نفر – شکستن ظرف
موقده : آتش سوزی – کبریت زدن
طلع : بیرون آمدن دانه از خاک. بدنیا آمدن فرزند در مقابل بدن مادر ( بحث علو آنچه ظاهر می شود مهم است در طلع. مثلا در طلوع خورشید، خورشید احاطه و علو دارد بر آن چه برش طلوع می کند. یا همین آتش سوره همزه. ارگ صلاح می دانید باز هم به مثال های بیشتری بپردازید.)
مؤصده : مخلوط شدن دو تکه خمیر – پیچ و مهره – میخ و چوب
عمد ممدده : ستون های مخفی آسمان – شعاع نور خورشید
1. تصویرسازی کلمات در ارتباط با هم
مردمی هستند که در غیبت و آشکارا با حرکات و کنایه هایشان بقیه را می رنجانند
این ها بسیار بر جمع مال حریصند ودائم در حال حساب و کتاب اموالشان هستند
مالی که جاودانه نیست
همانطور که شخصیت بقیه را خرد می کنند بعدا در آتش خرد کننده در می آیند
آتشی که همانطور که قلب های بقیه را در دنیا می سوزاند از درونش شعله ور می شود و قلبش را می سوزاند
گزارهنویسی
الف. گزاره‌هایی از سوره
ویل لکل همزه لمزه
هر کس که همز و لمز کند سزاوار نفرین خداوند و هلاکت است
الذی جمع مالا و عدده یحسب ان ماله اخلده
جمع کردن مال و شمردن آن کاری باطل است
کسی که همز و لمز می کند جمع کننده مال هم هست
همز و لمز از منیت سرچشمه می گیرد و چنین کسی فکر می کند مالکیت او برای اموالش تا ابد باقی است
کسی که همز و لمز می کند در واقع به خدا و نعمت های او توهین می کند
مال و ثروت باعث بزرگی نیست
مالی که راکد بماند سرنوشتش غضب خدا و نابودی است
کلا لینبذن فی الحطمه و ما ادراک ما الحطمه نار الله الموقده التی تطلع علی الافئده
وَ الَّذینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها فی سَبیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلیمٍ
یَوْمَ یُحْمى عَلَیْها فی نارِ جَهَنَّمَ فَتُکْوى بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هذا ما کَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ فَذُوقُوا ما کُنْتُمْ تَکْنِزُونَ / 33 و 34 توبه
در قیامت همز و لمز کننده همانطور که بقیه را بی ارزش می کند خودش هم مانند یک چیز بی ارزش دور انداخته می شود
کسی که شأن و شخصیت بقیه را له می کند به عاقبتی مانند عمل خود ولی با شدت بیشتر دچار می شود
ْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها / 7 إسراء خرد کننده بقیه در واقع شخصیت خودش را خرد کرده
آتش جهنم بر خلاف آتش دنیا از درون می سوزاند
از قید فعل مضارع لینبذن قطعیت و دائمی بودن پرت شدن در آتش مشخص می شود
آتش شعله ور همواره همراه او خواهد بود
انها علیهم موصده فی عمد ممدده
آتش شعله ور همواره همراه او خواهد بود
آتشی که به او احاطه دارد
و آیا هر جمع کننده مال لزوما به صفت همز و لمز مبتلا است ؟ممکن است کسی مالی را جمع کند ولی هدف و مقصود او خیر باشد .
: بله اگر این طور باشه که اشکالی نداره. جمع کردن مال وقتی منجر به همز و لمز می شه که فرد بین مال و خدا استقلالی رو ببینه که این ماله که به او جاودانگی می بخشد.
مرحله سوم: تدبر در سوره با نزدیک شدن به غرض آن
خداوند در این سوره افرادی که مال جمع می کنند و به بقیه نمی دهند و همز و لمز می کنند هشدار شدید داده ..این ها به دلیل خودخواهی و منیت گرفتار چنین رفتار سوئی می شوند
شخصیت افراد در دین اسلام بسیار مهم است بنابر این با همز و لمز کننده به شدت برخورد می شود .
سوره از جمع آوری مال و بخل و همز و لمز پرهیز می دهد ...این سوره می رساند که کسی که نسبت به اخرتش بی اعتنا باشد هر چه در دنیا اندوخته آتش قیامت او می شود
جمعبندی از سوره
· چرا خداوند برای هشدار همزه لمزه از کلمه ویل استفاده کرده است؟ آیا این خود یک سرزنش نیست؟ تفاوت توبیخ‌‌های خدا و دیگران در چیست؟
· آیا ترساندن افراد توسط انبیا و احتجاج‌های کوبنده آنها از مصادیق همز و لمز محسوب نمی‌شود؟ دلیل این امر چیست؟
خیر ...انبیاء هرگز همز و لمز نکرده اند ...و هرگز خود را از گناه مبرا ندانسته اند هرچند مبرا بوده اند ...نمونه آن کلام قرآن از زبان حضرت یوسف علیه السلام : و ما أبرئ نفسیإن النفس لأمارة بالسوء إلا ما رحم ربی و یا خطاب خداوند به پیامبر در چند جای قرآن : ما انزلنا علیک القرآن لتشقی .... فلعک باخع النفسک علی آثارهم إن لم یؤمنوا بهذا الحدیث أسفا .. یعنی پیامبر صلی الله علیه وآله همه هم و غمش هدایت مردم بوده ..نه همز و لمز .... .دردعاهای امامان معصوم هم می بینیم که از مبتلا شدن به گناهان به خدا پناه می بردندو هرگز خود را از گناه مبرا نمی دانند ... و در سوره همز و لمز را نتیجه ی جمع آوری مال و خودخواهی دانسته و همچنین نقص در دیدگاه توحیدی فرد ...و همانطور که می دانیم هیچ کدام از پیامبران مشمول این صفات نبوده اند ...
· چرا خداوند برای همزه لمزه عذاب اختصاصی قائل شده است؟ آیا می‌توان این عذاب را صورت ملکوتی همان عمل دانست؟
همز و لمز اثر بسیار بدی روی همز و لمز شونده و شخصیت او دارد و گناه بسیار بزرگی است ...شاید دلیل عذاب اختصاصی این باشد که همز و لمز کننده خود را برتر از دیگران و جدا از آنان می داندو عذابش هم اختصاصی است
مسلما عذاب همان صورت ملکوتی عمل است و همانطور که او شخصیت بقیه را خرد می کرد در عذاب خرد کننده واقع می شود و در حقیقیت او خودش را خرد کرده ... همان طور که در سوره گفته شد ، عذاب حطمه در واقع انعکاس درد درونی همز و لمز شونده است ...و همانطور که عمل همز و لمز کننده خرد کردن بوده ، حطمه هم او را خرد می کند هم ظاهری و هم باطنی ...
· نار الله الموقده به چه معناست و چرا طلوع آن از فواد است؟
آتش الهی که شعله ور می شود ....طلوع ان از محلی است که به دیگران ضربه می زده ....او شعور بقیه را خرد می کرد و حالا باید از درون خرد شود ...خداوند در قرآن فرموده و لکم فی القصاص حیات ...شاید این نوعی قصاص باشد
· واژه تطلع علی الافئده دارای چه مضمون بلندی است؟
یعنی آتش دوزخ باطن را می سوزاند ، همانطور که ظاهرش را می سوزاند ...بر خلاف آتش دنیا که فقط ظاهر را می سوزاند .
· چرا به جای استفاده از قلب از فؤاد استفاده شده است؟ چه ویژگیای باعث این موضوع شده است؟
قلب همان عضو صنوبری است که تلمبه خون رسانی بدن است ولی فؤاد چیزی به نام نفس انسانیت است که شعور و فکر بشر از آن ناشی می شود ...
· راه‌های مقابله با همز و لمز چیست؟ راه‌های پیشگیری از این آسیب کدام است؟
برای مقابله با همز و لمز باید به اصلاح نفس بپردازیم و خوب است دفترچه ای از صفات بد خود را همراه داشته باشیم و با مراقبت های 40 روزه به رفع عیوب خود اقدام کنیم و همچنین قبل از دیدن عیوب دیگران ، به جستجوی عیوب خود بپردازیم و مال و داشته های معنوی خود را از خدا بدانیم و مرتب به خود گوشزد کنیم.
· چگونه می‌توان در مقابل همز و لمز دیگران نسبت به خود دچار مصونیت شد؟
وقتی همه وجود خود را از خدا بدانیم در مقابل همز و لمز دیگران از حرکت باز نمی ایستیم و خودمان را نمی بازیم ...انسانی که به داشته ها و نداشته هایش راضی است در مقابل نادان استقامت خود را از دست نمی دهد و در برابر رفتار زشت او برای هدایتش دعا می کند ....همان کاری که پیامبر و اهل بیت علیهم الصلوات و السلام انجام می دادند ...
بهتر است بعد از رفتار بد دیگران از خدا بخواهیم ما را در برابر این رفتار بیمه کند ...
مرحله چهارم: طهارت برای تدبر (ایجاد طهارت در خود از منظر یکی از موضوعات سوره)
روحیه انفاق را در خود و فرزندان خود تقویت کنیم ... نعمت های خدا را مرتب به خودمان تذکر دهیم ..کسی که مالکیت را از آن خود می بیند دچار صفت بد همز و لمز می شود ..
پس باید ریشه همز و لمز را شناخت و با آن مقابله کرد ...برای از بین بردن صفاتی مثل غیبت که مصداقی از همز و لمز است می توانیم از حرف زدن درباره بقیه پرهیز کنیم و اگر در جمعی احساس کردیم غیبت می شود یا بحث را عوض کنیم و یا به بهانه ای از جمع خارج شویم و البته بهتر است طوری باشد که غیبت کننده متوجه عمل خود بشود
بجای سرزنش کردن دیگران به اصلاح عیوب خود بپردازیم علیکم انفسکم
در حدیث داریم کسی که دیگری را سرزنش می کند از دنیا نمی رود مگر این که به همان سرزنش می شود
موارد اشتباهات خود را در مرحله تمرین طهارتی یاد داشت کنیم و حتی جریمه ای هم در نظر بگیریم
بهتر است این جریمه نقدی باشد که به هدف طهارتی دیگر این سوره که همان دل کندن از مال دنیا است نیز نزدیک شویم
موارد انتقاد را با زبان خوش بگوییم و از خدا بخواهیم اول این گفته باعث هدایت خودمان شود ...
قبل از هر انتقاد خودمان را جای انتقاد شونده بگذاریم و احساس خودمان را در زمانی که همان جمله به ما گفته می شود بسنجیم ..شاید از این طریق بفهمیم قصد اصلی ما همز و لمز است و یا حقیقتا به قصد دلسوزی و اصلاح می گوییم
اگر عیبی که در طرف مقابل دیدیم در خود ما وجود داشت سعی در برطرف کردنش کنیم و اگر وجود نداشت از مبتلا شدن به آن به خدا پناه ببریم ( و ما أبرئ نفسی ....إلا ما رحم ربی )
هر کس خوبی هایی هم دارد ..سعی کنیم خوبیهای افراد را در چشم خود بزرگ کنیم تا بدی های آنها را نبینیم.